سختی آب و میزان آن در شهرهای مختلف

در بسیاری از مقاله‌های رهجو درمورد سختی آب صحبت کردیم، مخصوصاً مقالات مربوط به لوازم خانگی مثل ماشین ظرفشویی و لباسشویی که با آب سروکار دارند. در این مقاله قصد داریم به‌تفصیل درمورد سختی آب و میزان آن در شهرهای مختلف ایران صحبت کنیم. آگاهی از سختی آب شهرمان می‌تواند به ما در کاربرد درست لوازم خانگی کمک کند.

سختی آب چیست؟

در توضیح سختی آب بهتر است اول بگوییم سختی آب چه چیزی نیست. سختی آب امتیاز منفی برای آب محل زندگی شما به حساب نمی‌آید. سختی آب به‌معنای سمی بودن آب یا بالا بودن سطح سرب، آرسنیک یا سایر مواد معدنی خطرناک نیست. سختی آب بدین‌معنا نیست که لوله‌های خانه‌ شما با جرم و مواد معدنی پر می‌شوند.

سختی آب درواقع میزان تجمع کربنات کلسیم در آب با واحد میلی‌گرم بر لیتر است. اما برخی با این توضیح هم تصور می‌کنند سختی آب تنها به همان کربنات کلسیم بستگی دارد. کربنات کلسیمCaCO3  از یک کاتیون ۲ بار مثبت کلسیم (Ca++)و یک آنیون ۲ بار منفی کربنات (CO3- -) تشکیل شده‌است. سختی آب به تجمع کاتیون مربوط می‌شود و نه آنیون و فقط هم مربوط به کلسیم نیست.

تذکر: یون‌های دارای بار مثبت را کاتیون می‌گویند و کل سختی آب مربوط به میزان کاتیون‌های ۲ بار مثبت یا بیشتر مانند کلسیم، آهن، منگنز، باریوم آلومینیوم و ... می‌شود. ولی کاتیون‌های یک ‌بار مثبت مثل سدیم، پتاسیم و لیتیوم را در برنمی‌گیرد.

دو نوع سختی آب داریم: سختی موقت یا کربناتی و سختی دائم یا غیر کربناتی

• سختی موقت مربوط به آنیون‌هایی مثل کربنات، بی‌کربنات و هیدروکسید می‌شود، چون با گرم کردن و جوشاندن آب مقداری از کربنات از دست می‌رود و محلول باقیمانده از کاتیون‌های چند ظرفیتی اشباع می‌شود. این کاتیون‌ها ذرات و رسوبات شیمیایی را تشکیل می‌دهند که به‌صورت رسوب کربنات ظاهر می‌شود.
• سختی دائم مربوط به آنیون‌های غیر کربناتی مثل کلرید، سولفات و نیترات می‌شود.

نکته: رسوب کربناتی معمولاً سفید و خاکستری است ولی با توجه به نوع کاتیون ممکن است رنگ دیگری داشته باشد. این رسوب به‌راحتی در سرکه (یک اسید ضعیف) حل می‌شود و از بین می‌رود.

منبع اولیه سختی آب در اکثر آب‌های آشامیدنی منابع طبیعی هستند. آب حلال خوبی است و به‌راحتی ناخالصی‌ها را در خود حل می‌کند. آب خالص یعنی آب بدون مزه، بدون رنگ و بدون بو یک حلال جهانی است و بسیاری از مواد را در خود حل می‌کند (ولی نه تمام مواد موجود در طبیعت را). وقتی آب با دی‌اکسیدکربن اتمسفر ترکیب می‌شود، یک اسید کربنیک ضعیف تشکیل می‌دهد که حلالیت بیشتری نسبت‌به آب خالص دارد. با حرکت این آب در میان خاک و سنگ، بسیاری مواد معدنی در آن حل می‌شوند، مخصوصاً کلسیم و منیزیم که باعث سختی آب می‌شوند. درجه سختی آب با افزایش میزان کاتیون‌های دوظرفیتی یا چند ظرفیتی بیشتر می‌شود.

سختی آب چه زمانی مشکل‌ساز است؟

سختی آب خیلی بالا یا خیلی پایین مشکلاتی به وجود می‌آورد. اگر میزان سختی آب خیلی پایین باشد، یعنی کمتر از ۵۰ میلی‌گرم در لیتر، باعث فرسایش لوله‌های فلزی، اتصالات و لوازم خانگی می‌شود. اگر سختی آب خیلی بالا باشد، احتمال واکنش کاتیون‌های چند ظرفیتی با کربنات‌های آب و تولید رسوبات شیمیایی وجود دارد.

میزان سختی آب بر مقدار صابون و شوینده‌هایی که برای شستشو استفاده می‌شود تأثیر می‌گذارد. خاصیت برخی شوینده‌های غیر طبیعی در آب سخت کمتر می‌شود، چون عامل فعال آنها بر اثر سختی آب غیرفعال می‌شود، حتی اگر همچنان محلول باشند.

نکته: حمام کردن با آب سخت باعث می‌شود پس‌از استفاده از صابون، یک لایه نازک روی پوست باقی بماند که مانع از بین رفتن آلودگی‌ها، سلول‌های مرده پوست، چربی‌ها و باکتری‌ها می‌شود. این لایه همچنین جلوی بازگشتن پوست به حالت اسیدی خود یعنی PH برابر با ۴ تا ۶.۵ را می‌گیرد، درنتیجه باعث خارش و اگزما می‌شود. همچنین کیفیت موها را خراب می‌کند، به‌طوری‌که حس تمیز بودن آن‌ها از دست می‌رود.

 لباس‌ها هم پس‌از شستشو با آب سخت بوی ترشی می‌گیرند، شفافیت رنگ آنها از بین می‌رود، رنگ سفید آنها خاکستری می‌شود و از طول عمرشان کم می‌شود. آب سخت‌ در شستشوی ماشین‌های لباسشویی و ظرفشویی اختلال ایجاد می‌کند.

سختی آب چه آسیبی به سلامتی ما می‌زند؟

سختی آب ضرری برای سلامت انسان ندارد. نوشیدن آب سخت حتی نیاز بدن به کلسیم و منیزیم را هم تأمین می‌کند. علیرغم تحقیقات فراوان، هیچ ارتباط مستقیمی بین سختی آب و افزایش احتمال مرگ‌ومیر در اثر بیماری‌های قلبی و عروقی دیده نشده است.

اما درمورد مشکلات پوستی مسئله فرق می‌کند. عوامل طبیعی نقش مهمی در ایجاد حساسیت‌های پوستی دارند، اما دلیل اصلی این بیماری‌ها ناشناخته است و سختی آب می‌تواند یکی از عوامل ایجاد آنها باشد.

استاندارد سختی آب و میزان آن در شهرهای مختلف

هیچ استاندارد خاصی برای سختی آب آشامیدنی و مصرفی وجود ندارد. اما استانداردهای معرفی شده شامل کل موادمعدنی محلول در آب، میزان ایجاد فرسایش و تشکیل رسوب در لوله‌ها و اتصالات یا میزان بالای آهن، منگنز و سایر فلزات مشابه در آب می‌شوند. یک طبقه‌بندی واحد برای میزان سختی بر حسب میلی‌گرم کربنات کلسیم در ۱ لیتر وجود دارد:

 نرم یا سبک           0 تا 17.1

 کمی سخت           > 17.1 تا 60

 نسبتاً سخت          > 60 تا 120

 سخت                  > 120 تا 180

 خیلی سخت          > 180

در ادامه جدول سختی آب در شهرهای مختلف کشور را برایتان آورده‌ایم.

همانطور که در ابتدای مقاله اشاره کردیم، سختی آب بر عملکرد لوازم خانگی مثل ماشین لباسشویی و ظرفشویی که با آب سروکار دارند تأثیر می‌گذارد. پس بهتر است از سختی آب محل زندگی خود باخبر باشید تا بدانید برای مثال چه مقدار و از چه نوع شوینده‌ای استفاده کنید. اگر تمایل دارید اطلاعات بیشتری در مورد تعمیر و عیب‌یابی این دستگاه‌ها به دست آورید، دوره‌های آموزش لوازم خانگی در سامانه رهجو را از دست ندهید. متخصصین ما تمام نکات لازم درمورد لوازم خانگی مانند ماشین لباسشویی و ظرفشویی را در اختیار شما قرار می‌دهند.